Yasal Mirasçılar ve Pay Oranları, Atanmış Mirasçılar, Mirasçılıktan Çıkarma, Mirastan Yoksunluk

Bu yazıda, yasal mirasçıların ve atanmış mirasçıların kim olduğu, mirasçılıktan çıkarma ve mirastan yoksunluk konuları ilgili başlıklar altında anlatılmaktadır.

Yasal Mirasçılar Kimdir ve Yasal Miras Payı Oranları Nedir?

Yasal mirasçılar, Medeni Kanunda kan hısımları (evlilik dışında doğmuş olan hısımlar, çocuklar da bu kapsama dahildir), sağ kalan eş, evlatlık ve devlet olarak tanımlanmıştır. Bunların her birine dair yasal mirasçı olma koşulları ve miras payları, aşağıdaki ilgili başlıklar altında anlatılmıştır.

Kan Hısımlarının Yasal Mirasçılığı ve Miras Payı

Altsoyun Mirasçılığı ve Miras Payı

Miras bırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Çocuklar, eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.

Ana ve Babanın Mirasçılığı ve Miras Payı

Altsoyu bulunmayan miras bırakanın mirasçıları, ana ve babasıdır. Ana ve baba, eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan ana ve babanın yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. Ana ve babadan bir tarafta hiç mirasçı bulunmadığı takdirde, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır.

Büyükanne ve Büyükbabanın Mirasçılığı ve Miras Payı

Altsoyu, ana ve babası ve onların altsoyu bulunmayan miras bırakanın yasal mirasçıları, büyükanne ve büyükbabalarıdır. Büyükanne ve büyükbaba, eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan büyükanne ve büyükbabaların yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.

Ana veya baba tarafından olan büyükanne ve büyükbabalardan biri altsoyu bulunmaksızın miras bırakandan önce ölmüşse, ona düşen pay aynı taraftaki mirasçılara kalır.

Ana veya baba tarafından olan büyükanne ve büyükbabaların ikisi de altsoyları bulunmaksızın miras bırakandan önce ölmüşlerse, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır.

Sağ kalan eş varsa, büyükanne ve büyükbabalardan birinin miras bırakandan önce ölmüş olması durumunda, payı kendi çocuğuna; çocuğu yoksa o taraftaki büyükanne ve büyükbabaya; bir taraftaki büyükanne ve büyükbabanın her ikisinin de ölmüş olmaları durumunda ise, onların payları diğer tarafa geçer.

Evlilik Dışı Hısımların Mirasçılığı ve Miras Payı

Evlilik dışında doğmuş ve soybağı, tanıma veya hakim hükmüyle kurulmuş olan hısımlıklar, baba yönünden evlilik içi hısımlar gibi yasal mirasçılardan olurlar.

Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı ve Miras Payı Oranı

Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre, miras bırakanın aşağıdaki oranlarda yasal mirasçılarındandır:

• Miras bırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
• Miras bırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
• Miras bırakanın büyükanne ve büyükbabaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü,
• Yukarıda sayılanların hiçbiri yoksa mirasın tamamı

Evlatlık Varsa Mirasçılık Durumu ve Miras Payı Oranı

Evlatlık ve altsoyu, evlat edinene kan hısımı gibi yasal mirasçı olurlar. Evlatlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder. Evlat edinen ve hısımları, evlatlığa mirasçı olmazlar.

Mirasın Devlete Geçmesi

Yukarıdaki bölümlerde sayılan yasal mirasçılardan hiçbiri olmaksızın ölen kişinin mirası, Devlete geçer.

Atanmış Mirasçılar Kimlerdir, Atanmış Mirasçının Hakları

Atanmış mirasçı, miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla (vasiyetname veya miras sözleşmesi yoluyla) atadığı mirasçıya denir. Yani, miras bırakan, atanmış mirasçılarını ölüme bağlı bir tasarrufla atar. Eğer ki miras bırakanın böyle bir tasarrufu yoksa, atanmış mirasçısı da olmayacaktır.

Atanmış mirasçılar, miras hukuku yönünden, yasal mirasçıların sahip oldukları tüm haklara sahiptirler. Yani, atanmış bir mirasçının hakları, yasal mirasçıların haklarıyla aynıdır.

Mirasçılıktan Çıkarma Nedir, Nasıl Yapılır?

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın, aşağıdaki Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri başlığı altında anlatılan sebeplerden birinin varlığı halinde, saklı paylı mirasçısını mirasçısı olmaktan çıkardığı ölüme bağlı bir tasarruf işlemidir.

Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Miras bırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa alt soyuna, yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin alt soyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir. Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer. Ancak, miras bırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, mirasçılıktan çıkarma işlemi geçersiz olur.

Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri

Aşağıdaki durumlarda miras bırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla, saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:

• Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
• Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.

Yukarıda anlatılan durumların haricinde, miras bırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan alt soyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır. Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine, bu şekilde yapılmış mirastan çıkarma iptal olunur.

Mirastan Yoksunluk ve Mirastan Yoksun Bırakma Nedir?

Mirastan yoksunluk, belirli bir miras bırakana karşı mirasçı olma sıfat ve ehliyetini ortadan kaldıran, hüküm ve sonuçlarını Medeni Kanun gereği meydana getiren ve hakim tarafından resen gözetilen bir husustur. Mirastan yoksun olan kimse, yasal ya da atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olamaz. Bununla birlikte, mirastan yoksunluk kişiseldir, yani mirastan yoksun olan mirasçının altsoyu, mirasçılıktan etkilenmez.

Mirastan yoksunluk ile mirasçılıktan çıkarma, birbirine karıştırılmamalıdır. Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın iradesi ve tasarrufuyla gerçekleşir. Fakat, mirastan yoksunluk, miras bırakanın iradesine bağlı olmayan ve miras bırakanın tasarrufunda olmayan, aşağıdaki Mirastan Yoksunluk Sebepleri başlığı altında anlatılan sebeplerin varlığı halinde doğrudan kanun yoluyla gerçekleşen bir olgudur. Dolayısıyla, mirastan yoksun bırakma ifadesi, teknik olarak yanlış kullanılan bir ifadedir ve miras bırakanın bir mirasçısını mirastan yoksun bırakması söz konusu değildir, ancak mirasçılıktan çıkarması söz konusu olabilir.

Bununla birlikte, mirastan yoksunluk, miras bırakanın affetmesiyle ortadan kalkar. Mirastan yoksunluğun affedilmesinin geçerliliği, miras bırakanın ayırt etme gücüne sahip olmasına ve mirastan yoksunluk sebebini bilerek affetmesine bağlıdır.

Mirastan Yoksunluk Sebepleri

Mirastan yoksunluk sebepleri, Medeni Kanunda aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

• Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldürmek veya öldürmeye teşebbüs etmek
• Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirmek
• Miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlamak ve engellemek
• Miras bırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldırmak veya bozmak

Yasal mirasçıların, atanmış mirasçıların ve paylarının tespiti, mirasçılıktan çıkarma işleminin yapılması ve mirasçılıktan çıkarılmaya itiraz, mirastan yoksunluk ve mirastan yoksunluğun affedilmesi gibi hususlar; mirasçıların tespitinin ve mirasın paylaşımının doğru yapılmasını etkileyen önemli hususlar olduğundan, hak kayıplarına uğramamak için, miras alanında deneyimli bir avukatın hukuki yardımından yararlanmanız önerilmektedir.