e-serbest meslek makbuzu ekran görüntüsü

Avukatlar İçin e-Serbest Meslek Makbuzu Zorunluluğu

Avukatlar İçin e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) Zorunluluğu

Avukatların e-Serbest Meslek Makbuzu Düzenleme Zorunluluğu Ne Zaman Başlıyor?

Avukatlar için, e-serbest meslek makbuzu zorunluluğunun ne zaman başlayacağı konusunda, geçmişten bugüne kadar açıklanan tarihler birkaç kere değişmiştir. Avukatlar, 1 Haziran 2020 tarihinden itibaren e-serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır.

Ancak, 1 Haziran 2020 tarihi beklenmeksizin de, e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlenmeye başlanabilir. Bu tarihe kadar, herhangi bir zorunluluk olmadığı için, kimi Serbest Meslek Makbuzlarının elektronik ortamda, kimilerinin ise basılı (matbu) olarak düzenlenmesi de mümkündür.

Avukatlar, Gelir Vergisi Kanunu hükümleri gereğince, serbest meslek faaliyeti yürütmektedirler. Bu sebeple; avukatlar serbest meslek erbabıdırlar ve avukatlık faaliyetinden doğan kazançlar da, serbest meslek kazancıdır.

Avukatlar, elde ettikleri serbest meslek kazancına istinaden gelir vergisi mükellefidirler ve Vergi Usul Kanunu gereğince belge olarak da serbest meslek makbuzu düzenlerler.

Avukatlar İçin e-Serbest Meslek Makbuzu Yükümlülüğünün Tarihçesi

Avukatlar için e-serbest meslek makbuzu konusu, ilk olarak 17.12.2017 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 4857 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde tanımlanmıştır. Bu tebliğde, 1.1.2018 tarihinden itibaren, avukatların da dahil olduğu serbest meslek erbaplarının e-serbest meslek makbuzu düzenleyebilecekleri belirtilmişti. Fakat bu tebliğde, herhangi bir zorunluluk/yükümlülük getirilmemiş, sadece e-Serbest Meslek Makbuzu uygulaması, avukatların ve tüm serbest meslek mensuplarının kullanımına açılmıştı.

Avukatların ve diğer serbest meslek erbaplarının e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına geçişini düzenleyen 4857 Sıra Nolu Tebliğden sonra, Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından, farklı tarihlerde çeşitli taslak tebliğler yayımlanarak kamuoyuna sunulmuş, fakat bu taslak tebliğler Resmi Gazetede yayımlanmamıştır.

10.08.2018 tarihinde yayımlanan 505 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Taslak Tebliğinde, avukatların 1.7.2019 tarihi itibariyle e-Serbest Meslek Makbuzu düzenleme zorunluluğu yer almaktaydı. Bu Taslak Tebliğdeki ilgili madde, aşağıdaki şekilde düzenlemişti:

Serbest meslek erbabı olup, hukuk, muhasebe, denetim, tıp, mimar, mühendislik vb. alanlarında, vekil, danışman, müşavir, denetçi, bilirkişi, arabulucu, aracı, tabip, mimar, mühendis vb. adlar altında serbest meslek faaliyetinde bulunanlardan;

a) 31/3/2019 tarih itibariyle faaliyetine devam etmekte olanlar 1/7/2019 tarihine,
b) 1/4/2019 tarihinden (bu tarih dahil) itibaren faaliyetine başlayacak olanlar ise işe başladıkları ayı izleyen 3 üncü ayın sonuna, kadar, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına dahil olmaları ve bu tarihlerden itibaren serbest meslek makbuzu belgelerini e-Serbest Meslek Makbuzu olarak düzenlemeleri zorunludur.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 15.04.2019 tarihinde yayımlanan Taslak Tebliğde ise, avukatların ve diğer serbest meslek mensuplarının e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına zorunlu geçiş tarihi, 01.01.2020 tarihi olarak düzenlendi.

19.10.2019 tarihinde ise, Resmi Gazetede 509 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlandı. Resmi Gazetede yayımlanan bu Tebliğe göre, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına zorunlu geçiş tarihi 01.06.2020 tarihi olarak belirlendi.

Yani, tüm serbest meslek erbapları (avukatlar, mali müşavirler, serbest çalışan doktorlar, mimarlar, mühendisler vb.) 2020 yılı Haziran ayından itibaren serbest meslek makbuzlarını e-Serbest Meslek Makbuzu olarak düzenlemek zorundalar.

Bu konuda, kamuoyunda yanlış algılar ve bilgiler dolaştı. Aslında bu konuda, yukarıda bahsi geçen tebliğlerden sadece 4857 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve 509 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazetede yayımlanmış tebliğlerdir. Diğer tüm tebliğler taslak olarak hazırlanmış ve Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından kamuoyuna taslak olarak sunulmuş tebliğlerdir. Yani, 19.10.2019 tarihine kadar, avukatlar için e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına zorunlu geçişe dair resmi olarak kararlaştırılmış bir tarih yoktu. Bu tarih de, 01.06.2020 tarihidir.

e-Serbest Meslek Makbuzu Nedir? Uygulamaya Dair Bazı Önemli Tanımlar

Elektronik Serbest Meslek Makbuzu (e-Serbest Meslek Makbuzu) (e-SMM)

4857 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan şartlara uygun olarak elektronik belge biçiminde oluşturulmuş serbest meslek makbuzudur.

e-Serbest Meslek Makbuzu, yeni bir belge türü olmayıp, kağıt serbest meslek makbuzu ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.

e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulaması

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak serbest meslek makbuzunun elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası, ibrazı ve raporlamasını kapsayan uygulamadır.

487 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) Uygulaması, Serbest Meslek Makbuzunun Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası, ibrazı ve raporlanmasını kapsayan uygulamadır.

01/01/2018 tarihi itibariyle dileyen serbest meslek erbapları uygulamaya dahil olarak mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için kağıt ortamda düzenlemiş oldukları Serbest Meslek Makbuzunu elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenleyebilir, muhatabının talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda iletilebilir, elektronik ortamda muhafaza edip Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda raporlayabilirler.

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) Portalı

e-Fatura, e-İrsaliye, e-Müstahsil Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamalarına ait temel fonksiyonların, internet üzerinden genel kullanımını sağlamak amacı ile Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen Portaldır. Bu amaçla kullanıma açılmış olan portaldan, yazının bundan sonraki bölümlerinde kısaca Portal olarak bahsedilecektir.

Özel Entegratörlük Hizmeti Verenler

397 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığından özel entegrasyon izni alan mükellefler, e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlemek isteyen mükelleflere, e-Serbest Meslek Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle onaylama ve zaman damgası kullanarak e-Serbest Meslek Makbuzu Raporunu Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda iletme hizmeti verebilirler.

e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasından özel entegratör sistemi üzerinden faydalanan mükellefler, e-Serbest Meslek Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu Raporlarında özel entegratörün mali mührünün ve zaman damgasının kullanılmasını talep edebilirler.

Gelir İdaresi Başkanlığından e-Serbest Meslek Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle onaylama ve zaman damgası kullanarak e-Serbest Meslek Makbuzu Raporlarını Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda iletme hizmeti verme konusunda izin alan özel entegratörler, e-Serbest Meslek Makbuzu belgelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı sistemleri üzerinden görüntülenmesi, sorgulanması ve doğrulanabilmesi için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.

Gelir İdaresi Başkanlığından e-Serbest Meslek Makbuzu özel entegratörlüğü izni alanlar, hizmet verdikleri mükelleflere ait e-Serbest Meslek Makbuzu veya e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu bilgilerini, e-Serbest Meslek Makbuzu ve Raporu oluşturma, imzalama, Gelir İdaresi Başkanlığına raporlama amacı dışında kullanamaz ve işleme taraf olanların yazılı izni olmaksızın üçüncü kişilerle paylaşamazlar. Özel entegratörler bu faaliyetleri kapsamında elde ettiği ticari sır niteliğindeki e-Serbest Meslek Makbuzu ve Raporu bilgilerinin güvenliğinden ve gizliliğinden sorumludurlar. Bu amaca aykırı olarak işleme taraf olmayan üçüncü kişilerle e-Serbest Meslek Makbuzu veya Raporu bilgilerini paylaştığı tespit olunan özel entegratörlerin, diğer kanunların öngördüğü cezai sorumlulukları dışında ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından tüm özel entegratörlük izinleri iptal edilebilir.

e-Serbest Meslek Makbuzu Düzenlenmesi ve Teslimi

Vergi Usul Kanununun 236. maddesinde serbest meslek erbabının, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşterinin de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetinde olduğu hüküm altına alınmıştır.

Anılan düzenleme çerçevesinde elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-Serbest Meslek Makbuzu belgesinin, muhatabının talebi çerçevesinde ıslak imzalı kağıt çıktısı verilerek ya da elektronik ortamda iletilerek teslim edilmesi gerekmektedir.

Tebliğ kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığından e-Serbest Meslek Makbuzu izni alan mükelleflerin, elektronik ortamda oluşturdukları serbest meslek makbuzunu elektronik ortamda muhafaza ve ibraz etmeleri gerekmektedir.

Düzenlenecek e-Serbest Meslek Makbuzlarının Gelir İdaresi Başkanlığı sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması ve doğrulanmasına imkan vermek üzere; belge üzerinde karekod veya barkod bulunur.

e-Serbest Meslek Makbuzunda Bulunması Gereken Bilgiler

e-Serbest Meslek Makbuzu belgesinde aşağıda yer alan bilgilerin bulunması zorunludur:

  • Serbest meslek erbabının; adı, soyadı, vergi dairesi, Vergi Kimlik Numarası veya TC Kimlik Numarası, adresi,
  • Müşterinin (müvekkilin) adı, soyadı veya unvanı, adresi, vergi mükellefi ise vergi dairesi, Vergi Kimlik Numarası veya TC Kimlik Numarası,
  • Belgenin düzenlenme tarihi ile saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası,
  • Alınan paranın miktarı (varsa vergi tevkifatı tutarları ve katma değer vergisi tutarları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde).

e-Serbest Meslek Makbuzu Bilgilerinin Raporlanması

e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasını kendi bilgi işlem sistemlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı sistemleri ile entegrasyonu yöntemi ile kullanan mükellefler ve e-Serbest Meslek Makbuzu hizmeti verme konusunda Başkanlıktan izin alan özel entegratörler, elektronik ortamda oluşturulan e-Serbest Meslek Makbuzu belgelerine ilişkin olarak, belirlenen veri formatı ve standardına uygun e-Serbest Meslek Makbuzu Raporunu elektronik sertifika ile zaman damgalı olarak imzalayarak belirlenen yöntemlerle Gelir İdaresi Başkanlığı sistemine elektronik ortamda aktarmak zorundadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı, e-Serbest Meslek Makbuzu raporunun aktarım süresini ve yöntemini belirlemeye, değiştirmeye, sektörler ve mükellef grupları itibariyle farklı veri aktarım süresi ve yöntemi belirlemeye yetkilidir.

e-Serbest Meslek Makbuzunu, Portal üzerinden kullananların, yukarıdaki paragrafta yazılı hususları yerine getirmek için herhangi bir işlem yapmasına gerek yoktur.

 

e-Serbest Meslek Makbuzu Basılı Serbest Meslek Makbuzu Karşılaştırması (e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasının Avantajları)

Aşağıdaki tabloda, Basılı (Matbu) Serbest Meslek Makbuzu ile, e-Serbest Meslek Makbuzunun çeşitli yönlerden karşılaştırması verilmiştir. Tablo incelendiğinde, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasının avantajlı yönleri de görülecektir.

Basılı Serbest Meslek Makbuzu e-Serbest Meslek Makbuzu
Anlaşmalı matbaada basılmış veya yapraklarının noter tarafından onaylanmış olması gerekir. Böyle bir durum söz konusu değildir.
Elle veya bilgisayar-yazıcı aracılığıyla düzenlenmesi gerekir. Elektronik ortamda düzenlenir.
Islak imza ile imzalanır. Elektronik imza ile imzalanır.
Muhatabına bir örneğinin kağıt olarak verilmesi veya gönderilmesi zorunludur. Muhatabına elektronik ortamda gönderilebilir, kağıt olarak basılı halinin verilmesi zorunlu değildir.
Makbuzun ikinci nüshasının en az 5 yıl süre ile saklanması zorunludur. Böyle bir zorunluluk yoktur, kayıtlar elektronik ortamda zaten saklanmaktadır.
Makbuzun muhasebeleştirilmesi için kağıt bir örneğinin muhasebeciye iletilmesi gerekir. Böyle bir gereklilik yoktur, uygulamanın muhasebe sistemi ile elektronik entegrasyonu vardır.
Makbuzun ikinci nüshasının yetkili birimlerce talep edildiğinde ibrazı zorunludur. Böyle bir zorunluluk yoktur, belgeye elektronik ortamda yetkili birimlerce ulaşılabilmektedir.

Bunların haricinde; e-Serbest Meslek Makbuzu kullanımı, kağıt Serbest Meslek Makbuzu kullanımına oranla düşük maliyetlidir. Hatta Portal üzerinden kullanımında, ücretsiz/maliyetsizdir.

 

Avukatların e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasına Geçmesi İçin Ne Yapması Gerekir?

Avukatlar ve diğer serbest meslek erbapları, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına geçiş ve uygulamayı kullanmak için, üç farklı alternatif yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden herhangi biri seçilerek, e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlenmeye başlanabilir:

  • Kendi bilgi işlem sistemlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı sistemlerine entegrasyonu yoluyla,
  • e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasına ait temel fonksiyonların internet üzerinden genel kullanımını sağlamak amacı ile Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından oluşturulan ve https://ebelge.gib.gov.tr/anasayfa.html internet adresinde hizmete sunulan Portal aracılığıyla,
  • Gelir İdaresi Başkanlığından izin almış özel entegratörlerin bilgi işlem sistemleri aracılığıyla,

e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasına özel entegratörler aracılığıyla dahil olmak isteyen mükellefler; doğrudan özel entegratörlerden herhangi birine başvuracak olup, bu mükelleflerin ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığına başvuruda bulunmalarına gerek bulunmamaktadır.

 

Avukatların Portal Aracılığıyla e-Serbest Meslek Makbuzu Düzenlemesi

Yukarıda açıklandığı üzere, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına geçmek için, özel entegratör firmalardan birini kullanmak gerekliliği bulunmamaktadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanmış Portal aracılığıyla ücretsiz olarak, uygulamaya geçiş yapılabilir ve e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlenebilir.

e-serbest meslek makbuzu ekran görüntüsü
Portal aracılığıyla e-serbest Meslek Makbuzu düzenleme ekranı

Bunun için, yapılacak işlemler şu şekildedir:

  • Öncelikle; elektronik imza (e-imza) (Nitelikli Elektronik Sertifika) gereklidir. Elektronik imzanız, bilgisayarınızda takılı olmalı ve başka bir uygulama (UYAP gibi) tarafından kullanılmıyor durumda olmalıdır.
  • Portaldaki https://ebelge.gib.gov.tr/EFaturaWebSocket/EFaturaWebSocket.jnlp internet adresindeki imzalama aracı, bilgisayara indirilerek çalıştırılır.
  • https://portal.efatura.gov.tr/EArsivPortalBasvuru/ adresinden e-imza kullanarak, uygulama için başvuru yapılır. Açılan internet tarayıcının, Google Chrome veya Mozilla Firefox olmasına dikkat edilir. Eğer açılan tarayıcı İnternet Explorer ise, aynı adres Google Chrome veya Mozilla Firefox aracılığıyla açılır.
  • Açılan Google Chrome sayfasında, “Bağlantınız Gizli Değil” ibaresi görülürse, sayfanın sol altındaki “Gelişmiş” butonuna tıklanır. Akabinde, sol alttaki “localhost sitesine ilerle (güvenli değil)” bağlantısı tıklanır.
  • e-SMM uygulamasına başarılı olarak başvurulduğuna dair e-posta tarafınıza ulaştıktan veya ekranda başvurunun başarıyla tamamlandığına dair ibare görüldükten sonra, Portala giriş yapılabilir ve Portaldan e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlenebilir.
  • Yukarıda anlatıldığı şekilde e-SMM uygulamasına başvurulduktan sonra, Portala giriş için:
    • Elektronik imzanız, bilgisayarınızda takılı olmalı ve başka bir uygulama (UYAP gibi) tarafından kullanılmıyor durumda olmalıdır.
    • Bilgisayarınıza indirmiş olduğunuz imzalama aracı çalıştırılır.
    • Google Chrome veya Mozilla Firefox aracılığıyla, https://earsivportal.efatura.gov.tr linkinden Portala giriş yapılarak, e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlenir.

 

e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) Düzenlerken Dikkat Edilecek Hususlar

E-Serbest Meslek Makbuzu uygulaması kullanılacağı esnada, e-imza akıllı kartı başka bir uygulamada (örneğin UYAP, UYAP Doküman Editörü) kullanılıyorsa, öncelikle o uygulamadan çıkılmalı; sonrasında Portala giriş yapılmalıdır.

İnternet Explorer tarayıcısı tarafından, Portal uygulaması desteklenmemektedir. Tarayıcı olarak Google Chrome veya Mozilla Firefox kullanılmalıdır.

Portalın kullanımı ve ekranları, Portalda bulunan https://ebelge.gib.gov.tr/esmmmevzuat.html linkindeki kılavuzlarda detaylı olarak anlatılmaktadır.

Elektronik ortamda hazırlanıp e-imza ile imzalanarak oluşturulmuş e-SMM belgesi, sonradan değiştirilemez veya iptal edilemez. Bu nedenle, düzenlenen belge e-imza ile imzalanmadan önce, doğruluğu dikkatlice kontrol edilmelidir. Ancak, söz konusu belgede var olan hata durumunda, kanunun öngördüğü bilgi ve belgelerle tevsik edilmesi durumunda, ilgili e-SMM kayıtlara alınmayabilir.