Eser Sözleşmesi
Eser Sözleşmesi Nedir?
Eser sözleşmesi, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Sorumluluğu (Yükümlülükleri – Borçları)
Genel Olarak
Yüklenici, üstlendiği edimleri iş sahibinin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle ifa etmek zorundadır. Yüklenicinin özen borcundan doğan sorumluluğunun belirlenmesinde, benzer alandaki işleri üstlenen basiretli bir yüklenicinin göstermesi gereken mesleki ve teknik kurallara uygun davranışı esas alınır.
Yüklenici, meydana getirilecek eseri doğrudan doğruya kendisi yapmak veya kendi yönetimi altında yaptırmakla yükümlüdür. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yüklenicinin kişisel özellikleri önem taşımıyorsa, işi başkasına da yaptırabilir. Aksine âdet veya anlaşma olmadıkça yüklenici, eserin meydana getirilmesi için kullanılacak olan araç ve gereçleri kendisi sağlamak zorundadır.
Malzeme Bakımından
Malzeme yüklenici tarafından sağlanmışsa yüklenici, bu malzemenin ayıplı olması yüzünden iş sahibine karşı, satıcı gibi sorumludur. Malzeme iş sahibi tarafından sağlanmışsa yüklenici, onları gereken özeni göstererek kullanmakla ve bundan dolayı hesap vermekle ve artanı geri vermekle yükümlüdür.
Eser meydana getirilirken, iş sahibinin sağladığı malzemenin veya eserin yapılması için gösterdiği yerin ayıplı olduğu anlaşılır veya eserin gereği gibi ya da zamanında meydana getirilmesini tehlikeye düşürecek başka bir durum ortaya çıkarsa, yüklenici bu durumu hemen iş sahibine bildirmek zorundadır; eğer bildirmezse, bundan doğacak sonuçlardan sorumlu olur.
Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin İşe Başlama ve Yürütme Sorumluluğu
Yüklenicinin işe zamanında başlamaması veya sözleşme hükümlerine aykırı olarak işi geciktirmesi ya da iş sahibine yüklenemeyecek bir sebeple ortaya çıkan gecikme yüzünden göre yüklenicinin işi kararlaştırılan zamanda bitiremeyeceği açıkça anlaşılırsa, iş sahibi teslim için belirlenen günü beklemek zorunda olmaksızın, eser sözleşmesinden dönebilir.
Eserin meydana getirilmesi sırasında, yüklenicinin kusuru yüzünden ayıplı veya sözleşmeye aykırı olarak meydana getirileceği açıkça görülüyorsa, iş sahibi bunu önlemek üzere vereceği veya verdireceği uygun bir süre içinde yükleniciye, ayıbın veya aykırılığın giderilmesi; aksi takdirde hasar ve masrafları kendisine ait olmak üzere, onarımın veya işe devamın bir üçüncü kişiye verileceği konusunda ihtarda bulunabilir.
Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Ayıp Sebebiyle Sorumluluğu
Ayıbın Belirlenmesi
İş sahibi, eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akışına göre imkan bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıpları varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır. Taraflar (hem iş sahibi, hem de yüklenici), giderini karşılayarak, eserin bilirkişi tarafından gözden geçirilmesini ve sonucun bir raporla belirlenmesini isteyebilir.
İş Sahibinin Seçimlik Hakları
Eserdeki ayıp sebebiyle yüklenicinin sorumlu olduğu durumlarda iş sahibi, aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:
- Eser iş sahibinin kullanamayacağı veya hakkaniyet gereği kabule zorlanamayacağı ölçüde ayıplı ya da sözleşme hükümlerine aynı ölçüde aykırı olursa eser sözleşmesinden dönme
- Eseri alıkoyup ayıp oranında bedelden indirim isteme
- Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları yükleniciye ait olmak üzere, eserin ücretsiz onarılmasını isteme
İş sahibinin, genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır. Ancak; eser, iş sahibinin taşınmazı üzerinde yapılmış olup, sökülüp kaldırılması aşırı zarar doğuracaksa; iş sahibi, sözleşmeden dönme hakkını kullanamaz.
Eser Sözleşmesinde Ayıptan İş Sahibinin Sorumluluğu
Eserin ayıplı olması, yüklenicinin açıkça yaptığı ihtara karşın, iş sahibinin verdiği talimattan doğmuş bulunur veya herhangi bir sebeple iş sahibine yüklenebilecek olursa; iş sahibi, eserin ayıplı olmasından doğan yukarıda bahsi geçen haklarını kullanamaz.
Eserin Kabulü
Eserin açıkça veya örtülü olarak kabulünden sonra, yüklenici her türlü sorumluluktan kurtulur. Eserin bu şekilde kabulü sonrasında, yüklenicinin sadece, onun tarafından kasten gizlenen ve usulüne göre gözden geçirme sırasında fark edilemeyecek olan ayıplar için sorumluluğu devam eder.
İş sahibi, gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, eseri kabul etmiş sayılır. Eserdeki ayıp sonradan ortaya çıkarsa iş sahibi, gecikmeksizin durumu yükleniciye bildirmek zorundadır; eğer bildirmezse, eseri kabul etmiş sayılır.
Eser Sözleşmesinde Ayıplı Eserden Dolayı Açılacak Davalarda Zamanaşımı
Yüklenici ayıplı bir eser meydana getirmişse, bu sebeple açılacak davalar, eserin teslim tarihinden başlayarak, taşınmaz yapılar dışındaki eserlerde iki yılın; taşınmaz yapılarda ise beş yılın geçmesi durumunda zamanaşımına uğrar.
Ancak, yüklenicinin ağır kusuru varsa, ayıplı eserin niteliğine bakılmaksızın, zamanaşımı süresi yirmi yıldır.
Eser Sözleşmesinde İş Sahibinin Sorumluluğu (Yükümlülükleri – Borçları)
Eserin Sözleşmesinde Eser Bedelinin Muacceliyeti
İş sahibinin eserin bedelini ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel olur. Eserin parça parça teslim edilmesi kararlaştırılmış ve bedel parçalara göre belirlenmişse; her parçanın bedeli onun teslimi anında muaccel olur.
Eser Sözleşmesinde Bedel
Götürü Bedel
Eser sözleşmesinde bedel götürü olarak belirlenmişse, yüklenici, eseri o bedelle meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin artırılmasını isteyemez.
Ancak, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına engel olur veya son derece güçleştirirse; yüklenici, hakimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan beklenemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının gerektirdiği durumlarda yüklenici, sadece fesih hakkını kullanabilir.
Eser, öngörülenden az emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile, iş sahibi, belirlenen bedelin tamamını ödemekle yükümlüdür.
Değere Göre Bedel
Eserin bedeli önceden belirlenmemiş veya yaklaşık olarak belirlenmişse, bedel, yapıldığı yer ve zamanda eserin değerine ve yüklenicinin giderlerine bakılarak belirlenir.
Eser Sözleşmesinin Sona Ermesi
Eser sözleşmesi, aşağıdaki durumlarda sona erer:
- Yaklaşık bedelin aşılması
- Eserin yok olması
- Tazminat karşılığı fesih
- İş sahibi yüzünden ifanın imkansızlaşması
- Yüklenicinin ölümü veya yeteneğini kaybetmesi
Eser sözleşmesinin sona ermesine neden olan bu durumların her biri, aşağıdaki ilgili başlıklar altında detaylı olarak anlatılmaktadır.
Yaklaşık Bedelin Aşılması
Başlangıçta yaklaşık olarak belirlenen bedelin, iş sahibinin kusuru olmaksızın aşırı ölçüde aşılacağı anlaşılırsa; iş sahibi, eser henüz tamamlanmadan veya tamamlandıktan sonra, sözleşmeden dönebilir.
Eser, iş sahibinin arsası üzerine yapılıyorsa; iş sahibi, bedelden uygun bir miktarın indirilmesini isteyebilir veya, eser henüz tamamlanmamışsa, yükleniciyi işe devamdan alıkoyarak, tamamlanan kısım için hakkaniyete uygun bir bedel ödemek suretiyle eser sözleşmesini feshedebilir.
Eserin Yok Olması
Eserin tesliminden önce, beklenmedik bir olay sonucu eser yok olursa; iş sahibi, eseri teslim almada temerrüde düşmedikçe; yüklenici, yaptığı işin ücretini ve giderlerinin ödenmesini isteyemez. Bu durumda malzemeye gelen hasar, onu sağlayana ait olur.
Eserin iş sahibince verilen malzeme veya gösterilen arsanın ayıbı veya iş sahibinin talimatına uygun yapılması yüzünden yok olması durumunda; yüklenici, doğabilecek olumsuz sonuçları zamanında bildirmişse, yaptığı işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerinin ödenmesini isteyebilir. İş sahibinin kusuru varsa, yüklenicinin ayrıca zararının giderilmesini de isteme hakkı vardır.
Tazminat Karşılığı Fesih
İş sahibi, eserin tamamlanmasından önce, yapılmış olan kısmın karşılığını ödemek ve yüklenicinin bütün zararlarını gidermek koşuluyla, sözleşmeyi feshedebilir.
İş Sahibi Yüzünden İfanın İmkansızlaşması
Eserin tamamlanması, iş sahibi ile ilgili beklenmedik bir olay nedeniyle imkansızlaşırsa; yüklenici, yaptığı işin değerini ve bu değere girmeyen giderlerini isteyebilir.
İfa imkansızlığının ortaya çıkmasında iş sahibi kusurluysa, yüklenicinin ayrıca tazminat isteme hakkı da vardır.
Yüklenicinin Ölümü veya Yeteneğini Kaybetmesi
Yüklenicinin kişisel özellikleri göz önünde tutularak yapılmış olan bir eser sözleşmesi, onun ölümü veya kendi kusuru olmaksızın eseri tamamlama yeteneğini kaybetmesi durumunda, kendiliğinden sona erer. Bu durumda iş sahibi, eserin tamamlanan kısmından yararlanabilecek ise, onu kabul etmek ve karşılığını ödemekle yükümlüdür.
