seri muhakeme usulü

Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Seri Muhakeme Usulü

Seri Muhakeme Usulü Nedir, Hangi Suçlarda Uygulanır?

Seri muhakeme usulü, 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan, Ceza Muhakemesi Kanununun 250. maddesinde düzenlenmiş, hızlı bir muhakeme yöntemidir.

Seri muhakeme usulü, Asliye Ceza Mahkemeleri tarafından uygulanır.

Soruşturma evresi sonunda aşağıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde, seri muhakeme usulü uygulanır:

  • Türk Ceza Kanununda yer alan aşağıdaki suçlar:
    • Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
    • Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
    • Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
    • Gürültüye neden olma (madde 183),
    • Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
    • Mühür bozma (madde 203),
    • Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
    • Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
    • Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268),
  • Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13. maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15. maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
  • Orman Kanununun 93. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
  • Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2. maddesinde belirtilen suç.
  • Kooperatifler Kanununun ek 2. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

Ceza Muhakemeleri Kanununun 250. maddesinin birinci fıkrasında sayılan yukarıdaki suçlarda kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilmesi üzerine kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde, seri muhakeme usulünün uygulanması zorunludur.

Seri muhakeme usulü, şüphelinin müdafi huzurunda özgür iradesi ile bu usulün uygulanmasını kabul etmesi durumunda uygulanır.

Şüpheli, mahkeme tarafından hüküm kuruluncaya kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik iradesinden vazgeçebilir.

Bunun yanında, şüpheli, başlangıçta kabul etmemiş olsa dahi, iddianamenin düzenlenmesine kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep edebilir. Bu durumda Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulü uygulanır.

Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya mahkemece soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyanın Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi durumunda, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.

Seri muhakeme usulüne tâbi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan suçlarda bu usul uygulanmaksızın düzenlenen iddianame, Cumhuriyet başsavcılığına iade edilir.

 

Seri Muhakeme Usulünün Uygulama Yöntemi

Seri muhakeme usulünün uygulandığı durumlarda, Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, bu usul hakkında bilgilendirir. Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması şüpheliye teklif edilir ve şüphelinin müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi durumunda, bu usul uygulanır.

Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları (suçun işleniş biçimi, suçun işlenmesinde kullanılan araçlar, suçun işlendiği zaman ve yer, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı, suçun konusunun önem ve değeri, failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığı, failin güttüğü ama ve failin saiki) göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.

Belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması durumunda Türk Ceza Kanununun 50. maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51. maddesine göre ertelenebilir.

Bu maddeye göre belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması durumunda Ceza Muhakemesi Kanununun 231. maddesi kıyasen uygulanabilir. Bu madde kapsamında yaptırım uygulanması, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.

 

Seri Muhakeme Usulünde Delillerin Toplanması

Cumhuriyet savcısı seri muhakeme usulüne tâbi bir suçun işlendiği izlenimini veren bir durumu öğrenir öğrenmez, kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar. Soruşturma konusu suçun bu usule tâbi olması, Cumhuriyet savcısının maddi gerçeği araştırma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Yapılan soruşturma neticesinde kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma imkanının bulunmaması durumlarında, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir.

Kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilmesi üzerine kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde, seri muhakeme usulü uygulanır.

 

Seri Muhakeme Usulüne Davet

Cumhuriyet savcısı şüpheliyi seri muhakeme usulünün uygulanmasını teklif etmek amacıyla en kısa sürede davet eder. Davet; telefon, telgraf, faks, elektronik posta gibi iletişim araçlarından yararlanmak suretiyle de yapılabilir.

Şüphelinin mazeretsiz olarak davete icabet etmemesi, resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmaması veya yurt dışında olması ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması durumunda, Cumhuriyet savcısı tarafından bu durum tutanağa bağlanır ve soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilir.

 

Seri Muhakeme Usulünün Teklifi

Cumhuriyet savcısı, seri muhakeme usulünün uygulanmasını teklif etmeden önce şüpheliyi bu usul hakkında bilgilendirir. Yapılacak bilgilendirme, aşağıdaki hususları içerir:

  • İsnat edilen eylem, eylemin oluşturduğu suç ile bu suçun seri muhakeme usulü kapsamına girdiği,
  • Kamu davasının açılması için yeterli şüphenin bulunduğu,
  • Özgür iradesiyle ve müdafi huzurunda kabul ettiği takdirde bu usulün uygulanacağı ve belirlenecek temel cezanın yarı oranında indirileceği,
  • Cumhuriyet savcısı tarafından teklif edilen yaptırım hakkında talep doğrultusunda mahkemenin hüküm kuracağı, bu hükme karşı itiraz kanun yoluna başvurabileceği,
  • Teklifin kabulünün ancak müdafi huzurunda gerçekleştirilebileceği, seçtiği bir müdafi yoksa istemi aranmaksızın kendisine bir müdafi görevlendirileceği,
  • Mahkeme tarafından hüküm kuruluncaya kadar her aşamada seri muhakeme usulünden vazgeçebileceği,
  • Mahkemece verilen hükmün adli siciline kaydedileceği,
  • Bu usulün uygulanmasını kabul etmediği takdirde genel hükümlere göre hakkında iddianame düzenlenerek kamu davası açılacağı,
  • Genel hükümlerin uygulanmasına geçilmesi halinde, seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgelerin, soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamayacağı,

Seri muhakeme usulünün uygulanması Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheliye teklif edilir; şüpheliye uygulanacak yaptırımların neler olduğu açıklanır.

Şüphelinin teklifi müdafi huzurunda kabul etmesi durumunda, seri muhakeme usulü uygulanır. Şüphelinin talep etmesi durumunda, teklifi değerlendirmesi için kendisine bir ayı aşmamak üzere makul bir süre verilir. Şüphelinin seçtiği bir müdafi bulunmaması halinde, baro tarafından müdafi görevlendirilmesi istenir.

Şüphelinin mazereti olmaksızın belirlenen süre içinde gelmemesi veya bu usulün uygulanmasını kabul etmediğini bildirmesi durumunda, soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilir.

Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları (suçun işleniş biçimi, suçun işlenmesinde kullanılan araçlar, suçun işlendiği zaman ve yer, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı, suçun konusunun önem ve değeri, failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığı, failin güttüğü ama ve failin saiki) göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle, cezayı ve/veya güvenlik tedbirini belirler.

Belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması durumunda, Ceza Muhakemesi Kanununun 231. maddesine göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

Belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması durumunda Türk Ceza Kanununun 50. maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51. maddesine göre ertelenebilir.

Şüphelinin teklifi kabul etmesi durumunda, buna ilişkin seri muhakeme usulü kabul tutanağı düzenlenir. Tutanakta; şüpheliye isnat edilen eylem, şüphelinin kabul beyanı, belirlenen sonuç ceza ve/veya güvenlik tedbiri ile uygulandığı takdirde hükmün açıklanmasının geri bırakılması, seçenek yaptırım veya hapis cezasının ertelenmesine ilişkin hususlar yer alır. Kabul tutanağı Cumhuriyet savcısı ve şüpheli ile müdafi tarafından imzalanır.

Şüphelinin teklifi müdafi huzurunda kabul etmesi halinde şüpheli, aynı gün mahkemeye yönlendirilir.

Şüphelinin teklifi reddetmesi durumunda, Cumhuriyet savcısı tarafından buna ilişkin tutanak düzenlenerek soruşturma dosyasına eklenir.

Soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcısı, bilgilendirme ve teklifi SEGBİS veya istinabe yoluyla da yapabilir.

Soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcısı istinabe evrakına hazırlamış olduğu seri muhakeme usulü kabul tutanağını da ekler. İstinabe evrakının gönderildiği yer Cumhuriyet başsavcılığı yukarıda anlatılan usule uygun olarak derhal davet işlemlerini yapar ve davete icabet eden şüpheliyi bu usul hakkında bilgilendirir. Şüphelinin müdafi huzurunda teklifi kabul etmesi halinde istinabe evrakı ekinde yer alan seri muhakeme usulü kabul tutanağı Cumhuriyet savcısı, şüpheli ve müdafii tarafından imzalanır ve istinabe evrakı soruşturmayı yürüten Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.

 

Seri Muhakeme Usulünde Müdafi Görevlendirilmesi

Seri muhakeme usulünün uygulanmasına ilişkin teklifin kabulü esnasında şüphelinin müdafii de hazır bulunur.

Şüpheliden kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Müdafii bulunmayan şüpheli için, istemi aranmaksızın müdafi görevlendirilir.

Teklifin SEGBİS veya istinabe yoluyla yapıldığı hâllerde, şüphelinin seçtiği bir müdafii yoksa teklifin kabulünde hazır bulunması için müdafi görevlendirilmesi, istinabe evrakı gönderilen ya da SEGBİS ile dinleme talep edilen yer Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yapılır. Bu durumda soruşturmayı yürüten Cumhuriyet başsavcılığı tarafından ayrıca bir müdafi görevlendirmesi yapılmaz.

Soruşturma evresinde görev yapan müdafi, mahkemede de öncelikle görevlendirilir.

 

Seri Muhakeme Usulünde Talepname

Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Bu amaçla hazırlanan talep yazısına, talepname denir. Talepnamede, aşağıdaki hususlar yer alır:

  • Şüphelinin kimliği ve müdafii,
  • Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
  • İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
  • İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
  • Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
  • İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
  • Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheliye seri muhakeme usulüne dair teklifin yapıldığı ve bu teklifin şüpheli tarafından müdafii huzurunda kabul edildiği,
  • Belirlenen yaptırım ile eğer uygulanmış ise seçenek yaptırımlar ve cezanın ertelenmesine ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri,

Mahkeme, talepnamenin verildiği gün incelemesini derhal yapar, şüpheliyi müdafi huzurunda seri muhakeme usulü ile ilgili olarak dinler ve usulü sonuçlandırır. Şüphelinin dinlenmesi SEGBİS veya istinabe yoluyla da yapılabilir.

Mahkeme tarafından talepnamede eksik veya hatalı noktalar belirlenirse, bu eksik veya hatalı noktalar belirtilmek suretiyle; talepnamenin eksikliklerin tamamlanması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesine karar verilir.

Cumhuriyet savcısı tarafından eksiklikler tamamlandıktan ve hatalı noktalar düzeltildikten sonra, talepname yeniden düzenlenerek mahkemeye gönderilir.

Mahkeme tarafından, isnat olunan suçun seri muhakeme usulü kapsamında olmadığı veya şüphelinin müdafii huzurunda bu teklifi kabul etmediği kanaatine varılması durumlarında, talep reddedilir. Bu durumda, dosya Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir ve soruşturma genel hükümlere göre sonuçlandırılır.

Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmemesi halinde, şüpheli bu usulün uygulanmasından vazgeçmiş sayılır.

 

Seri Muhakeme Usulü Hangi Durumlarda Uygulanmaz?

Seri muhakeme usulü, aşağıdaki durumlarda uygulanmaz:

  • Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi durumunda
  • Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde
  • Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması durumunda
  • 1 Ocak 2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda
  • Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlarda

Şüphelinin ancak, müdafii huzurunda seri muhakeme usulünün uygulanması teklifini kabul etmesi durumunda bu usul uygulanır, aksi durumda uygulanmaz.

 

Seri Muhakeme Usulünde Hüküm ve İtiraz

Mahkeme, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu, bu usulün şüpheliye yukarıda anlatılan koşullar çerçevesinde teklif edildiği ve şüphelinin bu teklifi müdafii huzurunda özgür iradesiyle kabul ettiği kanaatine varırsa, talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurar. Mahkeme, aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir.

Hüküm; varsa mağdur, suçtan zarar gören veya genel hükümlere göre katılma hakkını hâiz olan kişilere tebliğ edilir.

Cumhuriyet savcısının talebi doğrultusunda mahkeme tarafından kurulan hükme, itiraz edilebilir.

 

1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan bir başka usul olan Basit Yargılama Usulü hakkında detaylı bilgi için, aşağıda linki verilen yazımızı okuyabilirsiniz:

Basit Yargılama Usulü