İşe İade Davası, İşe İade Şartları, İşe Başlatmama Tazminatı, Boşta Geçen Süre Ücreti (Tazminatı)

Bu yazıda, işe iade davası, işçinin hangi durumlarda işe iade talep edebileceği, işe iade davasında karar verilecek tazminatlar olan işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti (tazminatı) ilgili başlıklar altında anlatılmaktadır.

İşe İade Davası Nedir?

İşe iade davası, iş sözleşmesi feshedilen işçinin, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile, işe iade talebiyle açtığı davadır.

Açılacak davada, feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.

Dava, mahkeme tarafından ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir.

Hangi Durumlarda İşçinin İşe İade Hakkı Vardır?

Aşağıdaki şartların varlığı halinde, işçinin işe iade hakkı bulunmaktadır:

• İşyerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olması
• İşçinin işyerinde en az altı aylık kıdeminin olması
• İşçinin belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışıyor olması
• İşverenin iş sözleşmesini geçerli bir sebebe dayanmadan (geçersiz sebeple) feshetmiş olması

İşçinin altı aylık kıdemi, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesaplanır. İşçinin ücretsiz izinde olduğu süreler, kıdem süresinin hesaplanmasında dikkate alınmaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerde, altı aylık kıdem şartı aranmaz.

İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir.

İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekillerinin, işe iade talep etme hakkı bulunmamaktadır.

İşverenin İş Sözleşmesini Geçerli Bir Sebebe Dayanmadan (Geçersiz Sebeple) Feshetmesi Ne Demektir?

İşveren tarafından iş sözleşmesi aşağıda belirtilen şartlara uygun olmayan şekilde feshedilirse, geçerli bir sebebe dayanmadan (geçersiz sebeple) feshedilmiş olur:

• İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.
• İşveren, iş sözleşmesi feshetmesi halinde, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
• Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, işverenin haklı sebeple derhal fesih hakkının doğuran durumlarda, bu kural geçerli değildir; yani bu durumlarda işçinin savunması alınmadan işveren tarafından iş sözleşmesi derhal feshedilebilir.

Özellikle aşağıdaki hususlar, fesih için geçerli bir sebep oluşturmaz:

• İşçinin sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılması
• İşçinin işyeri sendika temsilciliği yapması
• İşçinin mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurması veya bu hususta başlatılmış sürece katılması
• Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler
• Kadın işçilerin İş Kanununda belirlenen analık ve süt izni sürelerinde çalışmaması
• İşçinin hastalık veya kaza nedeniyle İş Kanununda belirlenen bekleme süresinde işe geçici devamsızlığı

İşe İade Davası Nerede ve Nasıl Açılır?

İşe iade davası açılmadan önce, arabuluculuk sürecine başvurulması dava şartıdır. Yani, dava açılmadan önce arabuluculuk sürecine başvurulmalıdır, arabuluculuk süreci sonunda anlaşma sağlanamazsa dava açılabilir.

İşe iade davası, davalı gerçek ya da tüzel kişinin (işverenin) davanın açıldığı tarihteki yerleşim yerindeki iş mahkemesi veya işin yapıldığı yerdeki iş mahkemesinde açılır.

Eğer davalı birden fazla ise, bunlardan birinin yerleşim yeri iş mahkemesinde açılabilir.

İşe İade Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı

İşe iade davası, arabuluculuk süreci anlaşmayla sonuçlanmazsa, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde açılabilir.

İşe iade talebiyle arabuluculuğa başvurunun, fesih bildiriminden itibaren bir ay süre içerisinde yapılması zorunludur.

İşe İade Davasında İstenecek Tazminatlar Nelerdir?

İşe iade davasının sonunda, feshin geçersiz olduğuna karar verilmesi halinde, işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre tazminatına karar verilir. Bunlar, aşağıdaki paragraflarda detaylı olarak anlatılmıştır.

İşe Başlatmama Tazminatı

İşe başlatmama tazminatı, işçinin geçersiz sebeple iş sözleşmesinin feshedilmesi üzerine, işveren tarafından işçinin işe başlatılmaması halinde işçiye ödenecek olan tazminattır.

Mahkeme feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek işe başlatmama tazminatı miktarını da belirler. İşe başlatmama tazminatının miktarı, işçinin en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında belirlenir.

Arabuluculuk süreci sonunda anlaşmaya varılması halinde de, işe başlatmama tazminatı miktarı belirlenerek son tutanağa yazılır.

İşveren tarafından geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye işe başlatmama tazminatını ödemekle yükümlü olur.

Boşta Geçen Süre Ücreti (Tazminatı)

Boşta geçen süre tazminatı (ücreti), işçinin geçersiz sebeple iş sözleşmesinin feshedilmesi nedeniyle, çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücreti ve diğer haklarına ilişkin tazminata denir.

İşe iade davasında, mahkeme tarafından feshin geçersizliğine karar verildiğinde, boşta geçen süre ücreti (tazminatı) de belirlenir. Bu tazminat, işçinin en son ücreti ve diğer hakları esas alınarak, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aylık ücret ve diğer hakları  miktarında olacak şekilde belirlenir.

Arabuluculuk süreci sonunda anlaşmaya varılması halinde de, boşta geçen süre ücreti (tazminatı) miktarı belirlenerek son tutanağa yazılır.

Boşta geçen süre ücreti (tazminatı), işveren tarafından işçi işe başlatılsa da, başlatılmasa da, işveren tarafından işçiye ödenir.

Dava Sonunda İşe İade Kararı Çıkarsa İşçinin Başvurusu

İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye mahkeme tarafından belirlenen işe başlatmama tazminatını ödemekle yükümlü olur.

İşçi işe başlatılırsa, işveren tarafından eğer ödenmiş bir bildirim süresine ilişkin ücret (ihbar tazminatı) ile kıdem tazminatı varsa, işçiye ödenecek olan boşta geçen süre tazminatından mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir.

İşçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur, işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre tazminatı ödeme yükümlülüğü olmaz.

İşe iade davası ve işe iade talebine ilişkin yapılacak hukuki işlemlerde hak kayıpları yaşamamak için, bu konuda uzman bir avukatın hukuki yardımından faydalanmanız tavsiye edilmektedir.