Dava Şartı Arabuluculuk

Dava Şartı Arabuluculuk (Zorunlu Arabuluculuk) Nedir?

Dava şartı arabuluculuk, dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması ve arabuluculuk sürecinin tamamlanmış olmasının, zorunlu olması anlamındadır. Bu sebeple, dava şartı arabuluculuk, zorunlu arabuluculuk olarak da adlandırılır.

Dava şartı arabuluculuk kapsamına, işçi-işveren uyuşmazlıklarından, ticari uyuşmazlıklardan, tüketici uyuşmazlıklarından, kira ilişkisi ve taşınmazlarla ilişkili aşağıda bahsedilen uyuşmazlıklar girmektedir:

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesine göre bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Buna göre; iş ve çalışma ilişkisinden veya iş akdinin feshinden kaynaklanan işe iade istemleri, ücret alacağı, fazla mesai ücreti alacağı, yıllık ücretli izin alacağı, hafta tatili ve genel tatil ücreti alacağı ile ihbar ve kıdem tazminatı alacakları, dava şartı arabuluculuk kapsamına girmektedir. Dolayısıyla, işçi alacaklarında arabuluculuk, zorunlu hale gelmiştir. Bu sayede ve mümkün olan hâllerde, iş ilişkisi korunabilir veya kısa sürede az maliyetle bir çözüme ulaşılabilir.

Ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması dava şartı haline gelmiştir. Buna göre; çek ve bonodan, rekabet yasağından, fikrî mülkiyetten, komisyon sözleşmesinden, yayın sözleşmesinden, rehin karşılığı ödünçten kaynaklanan uyuşmazlıklar ve banka ve finans kurumları ile yaşanan uyuşmazlıklar ticaridir; dava şartı arabuluculuk kapsamına girmektedir. Dolayısıyla, ticari alacaklarda arabuluculuk, zorunlu hale gelmiştir. Bu uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurulması, ekonomik olduğu gibi ticari ilişkilerin korunmasını ve gizliliği sağlar.

Tüketici uyuşmazlıklarından; tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklar; tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar; tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar; tüketici örgütleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile Ticaret Bakanlığının genel olarak tüketicileri ilgilendiren ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna aykırı bir durumun doğma tehlikesi olan durumlarda bunun önlenmesine veya durdurulmasına ilişkin ihtiyati tedbir kararı alınması veya hukuka aykırı durumun tespiti, önlenmesi veya durdurulması amacıyla açacağı davalar; satışa sunulan bir seri malın ayıplı olduğunun tespiti, üretiminin veya satışının durdurulması, ayıbın ortadan kaldırılması ve satış amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılması için Ticaret Bakanlığı, tüketiciler veya tüketici örgütlerinin açacağı davalar haricinde kalanlar, dava şartı arabuluculuk kapsamına girmektedir.

İcra İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç kiralanan taşınmazların kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar ve komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar, dava şartı arabuluculuk kapsamına girmektedir.

Ayrıca, tarımsal üretim sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar da, dava şartı arabuluculuk kapsamındadır.

Arabulucuya Başvurulmadan Dava Açılması Durumunda Mahkeme Hangi Kararı Verecektir?

Arabulucuya başvurulmuş olmasının kanunla dava şartı olarak düzenlendiği durumlarda davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. Bu süre içerisinde son tutanak sunulmazsa, dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Dava dilekçesi içeriğinden açıkça arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde, herhangi bir usuli işlem yapılmadan ve duruşma yapılmaksızın dosya üzerinden davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.

Dolayısıyla, dava şartı arabuluculuk kapsamına giren konularda arabulucuya başvurulmadan dava açılırsa, dava mahkeme tarafından usulden reddedilecektir.

Dava Şartı Arabuluculuk Başvurusu Nasıl ve Nereye Yapılır?

Dava şartı arabuluculuk başvurusu karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliye arabuluculuk bürosuna, adliye arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılır. Adliye arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde, büronun görevini, görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü yerine getirir.

Tarafların ve uyuşmazlık konusunun aynı olduğu durumlarda birden fazla başvuru yapılmış ise, başvurunun hukuki sonuçları bakımından ilk başvuru esas alınır.

Başvuru, dilekçe ile veya bürolarda bulunan formların doldurulması yoluyla yapılabilir.

Arabuluculuk başvurusu sırasında başvurandan, uyuşmazlık konusuna ilişkin hususların açıklanması istenir.

Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Görevlendirilmesi

Arabulucular sicilinde yer alan arabulucular, görev almak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu seçimi yaparlar. Bu şekilde, dava şartı arabuluculuk görevlendirmesi yapılabilecek arabulucu listeleri oluşturulmuş olur. Arabulucu, bu listeden adliye arabuluculuk bürosu tarafından puanlama yöntemiyle belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde başvuru sırasında anlaşmaları hâlinde taraflar veya tarafların imzasını taşıyan bir tutanakla beraber üzerinde anlaşılan arabulucu, durumu adliye arabuluculuk bürosuna bildirdiğinde bu arabulucu görevlendirilir. Dava şartı olan arabuluculuk ile ilgili uyuşmazlıklarda, liste dışında bir arabulucu görevlendirilemez.

Başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması hâlinde karşı tarafa ait iletişim bilgilerini adliye arabuluculuk bürosuna verir. Adliye arabuluculuk bürosu, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya da yetkilidir. İlgili kurum ve kuruluşlar, uyuşmazlık konusuyla sınırlı olmak üzere adliye arabuluculuk bürosu tarafından talep edilen iletişim bilgilerini vermekle yükümlüdür.

Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder. Avukatı bulunsa bile asıl tarafı da bilgilendirir. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerini belgeye bağlar.

Dava Şartı Arabuluculukta Arabuluculuk Faaliyeti

Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları, idareler ise oluşturacakları komisyon aracılığıyla katılabilirler. İşverenin adi veya resmi yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.

Arabulucu, adliye arabuluculuk bürosu tarafından görevlendirildikten sonra ilk önce başvuran taraftan başlamak üzere taraflarla ön görüşme yapar, başvurucudan ve diğer taraftan uyuşmazlığın esasını öğrenir. Arabulucu; arabuluculuğun esasları, süreci ve sonuçları hakkında tarafları aydınlatır.

Arabulucu ilk oturum davetini yaparken toplantı tarihi ve yerinin belirlenmesi konusunda taraflar ile iletişim kurar. Taraflarla yaptığı görüşme sonucunda bir mutabakat sağlanamazsa toplantı tarihini ve yerini kendisi belirler.

Arabulucu, ticari uyuşmazlıklar haricindeki uyuşmazlıklarda, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Tarımsal üretim sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda ise, iki hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre, zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Sürenin sonucunda arabuluculuk süreci tamamlanamamışsa, arabulucu tarafından anlaşamama yönünde re’sen son tutanak düzenlenir.

Arabulucu, ticari uyuşmazlıklarda, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren altı hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre, zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla iki hafta uzatılabilir. Sürenin sonucunda arabuluculuk süreci tamamlanamamışsa, arabulucu tarafından anlaşamama yönünde re’sen son tutanak düzenlenir.

Tarafların uyuşmazlık konusunda anlaşmaları veya kısmen anlaşmaları hâlinde süreç, anlaşma son tutanağı ile sonuçlandırılır. Bunların haricindeki her durumda taraflar anlaşmamış sayılır ve anlaşmama son tutanağı düzenlenir.

Tarafların arabuluculuk sürecinde ileri sürülen taleplerden bir kısmı üzerinde anlaşmaya varmaları hâlinde, üzerinde anlaşma sağlanan ve sağlanamayan hususlar son tutanakta açıkça belirtilir ve arabuluculuk ücreti taraflardan aksi kararlaştırılmadıkça eşitçe alınır.

Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması, yapılan görüşmeler sonucunda veya kanunda belirtilen süre içerisinde anlaşmaya varılamaması yahut varılması hallerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenler. Bunun akabinde, UYAP Arabulucu Portal‘ından da derhal süreci tamamlar.

Dava Şartı Arabuluculukta İlk Toplantıya Katılmama

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda, toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır. Arabulucu tarafları ilk toplantıya her türlü iletişim aracıyla davet ettiğini belgelendirir. Arabulucunun düzenlediği belgeler geçerli mazeretin değerlendirilmesinde esas alınır.

Yukarıdaki paragrafta belirtilen hususlar, tüketici uyuşmazlıklarında dava şartı (zorunlu) arabuluculukta, tüketici aleyhine uygulanmaz.

Başvurunun Yetkisiz Arabuluculuk Bürosuna Yapılması

Dava şartı arabuluculuk başvurusu; karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliye arabuluculuk bürosuna, adliye arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılır.

Arabulucu, görevlendirmeyi yapan adliye arabuluculuk bürosunun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle adliye arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir.

Bu durumda arabulucu, dosyayı derhal ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere adliye arabuluculuk bürosuna teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden ivedilikle yapacağı inceleme sonunda yetkili adliye arabuluculuk bürosunu belirleyip kesin olarak karara bağlar ve dosyayı adliye arabuluculuk bürosuna iade eder. Yetki itirazına ilişkin inceleme yapılırken mahkemece atamayı yapan büro değil görevlendirilen arabulucunun listesinde kayıtlı bulunduğu komisyon dikkate alınır. Mahkeme kararı adliye arabuluculuk bürosu tarafından taraflara tebliğ edilir. Yetkisiz adliye arabuluculuk bürosu, kararı görevlendirdiği arabulucuya da bildirir. Arabulucu, görevlendirmeyi UYAP Arabulucu Portalı üzerinden sonlandırır. Arabulucu bu durumda, bu aşamaya kadar yaptığı hizmetler sebebiyle ücrete hak kazanır.

Yetki itirazının reddi durumunda, aynı arabulucu yeniden görevlendirilir ve arabuluculuk süreci ve süreler yeni görevlendirme tarihinden başlar.

Yetki itirazının kabulü durumunda ise, kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili adliye arabuluculuk bürosuna başvurulabilir. Bu takdirde; yetkisiz adliye arabuluculuk bürosuna başvurma tarihi, yetkili adliye arabuluculuk bürosuna başvurma tarihi olarak kabul edilir. Yetkili adliye arabuluculuk bürosu tarafından arabulucu görevlendirmesi yapılır.

Dava Şartı Arabuluculuk Ücreti ve Giderler

Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda tamamen veya kısmen anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda arabuluculuk ücreti, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. Ancak, tüketici uyuşmazlıklarındaki zorunlu arabuluculukta, tarafların tamamen veya kısmen anlaşmaları durumunda tüketicinin ödemesi gereken arabuluculuk ücreti, Adalet Bakanlığı bütçesinden (Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarı şeklinde) karşılanır. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, üzerinde anlaşılan miktar üzerinden Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca belirlenir.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Tarifenin Birinci Kısmına göre iki saatlik ücret tutarı olarak belirlenir. Bu ücret, Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise, iki saati aşan kısma ilişkin arabuluculuk ücreti, aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde, Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Bakanlık bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır. Dava açılması hâlinde mahkeme tarafından, dava öncesi ödenen arabuluculuk ücretlerine ilişkin makbuz dosyaya eklenir.

Sürecin sehven kayıt, mükerrer kayıt veya arabuluculuğa elverişli olmama nedeniyle sona erdirilmesi hallerinde, arabuluculuk ücreti ödenmez.

Adliye arabuluculuk bürosu, Bakanlık tarafından ödenecek arabuluculuk ücreti listelerini hazırlar ve ödenmek üzere Cumhuriyet Başsavcılığına gönderir.

Dava Şartı Arabuluculuğun Sürelere Etkisi

Adliye arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede uyuşmazlık konusu hususlarda zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.

Dava Şartı Arabuluculukta Yetki ve Atama Usulü

Arabuluculuk görüşmeleri, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabulucuyu görevlendiren adliye arabuluculuk bürosunun bağlı bulunduğu adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun yetki alanı içinde yürütülür.

Adliye arabuluculuk bürosunca yapılan atamalarda her dosya için arabulucuya puan verilir, puanlama ve atama usulü ile performans kriterleri Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından belirlenir.

Seri uyuşmazlıklar, adliye arabuluculuk bürosu tarafından atanan aynı arabulucuya tevdi edilir. Seri uyuşmazlığın sayısı ve puanlama usulü Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nca belirlenir.